در چند دهه گذشته جهان شاهد شکل گیری تدریجی یک سیستم اقتصادی یکپارچه جهانی بوده است .در این سیستم تمامی مردم جهان به عنوان تولید کننده حضور دارند . کالای سخت افزاری شامل تمامی لوازمی که در پیرامون خود مشاهده میکنید ، علم و دانشی که منجر به طراحی این کالاها شده است ، متخصصین و افرادی که این کالا را ساخته اند و… همگی در دسته ی محصولات تولید شده جای میگیرند .

از طرف دیگر تمامی مردم جهان ، به عنوان مصرف کننده کالاهای تولیدی ، تمامی درآمد های مالیی که از راه تولید به دست آورده اند را برای خرید محصولات مورد نیاز خود صرف میکنند . همکنون شما دارید از اینترنت ، کامپیوتر و دانشی که خریده اید ، برای خواندن این مطلب استفاده میکنید .

در گذشته معمولا کالاها در یک شهر تولید میشد و در همان شهر نیز به فروش میرسید ، خریدار با فروشنده آشنایی کامل داشت و میتوانست کیفیت جنس را به صورت کامل بررسی کند ، اما امروزه در شرایطی که بیش از میلیون ها تولید کننده در کشور های مختلف وجود دارد و میلیون ها محصول تولیدی انها در سرتاسر دنیا بخش میشود وجود معیاری دیگری برای ارزیابی کیفیت کالا ها ضروری است . این معیار یا عامل سنجش باید جایگزین مشاهدات ( تعیین کیفیت جنس با مشاهده ی آن ) ، شنیده ها ( پرس و جو از افرادی که قبلا از محصول استفاده کرده اند ) و… شود .نام این معیار استاندارد است .

 استاندارد چیست ؟

استاندارد (Standard) در لغت به معني نظم و قاعده است اما در عمل برای دو حالت زیر استفاده میشود
  1. شیوه نامه اصولی / راهنمای انجام کار علمی : استاندارد ها ، مقاله های هستند که در آنها روش انجام کار به صورت اصولی و علمی بیان شده است
  2. منظم بودن : در صورتی که محصولی مطابق با مفاد درج شده در “شیوه نامه اصولی / راهنمای انجام کار علمی” یا همان استاندارد طراحی و ساخته شود ( یا ارائه گردد ) به آن محصول ، محصول استاندارد گفته میشود .

در واقع استاندارد در هنگام تولید یا طراحی یک محصول ، یک کلمه است که به کلیه راهنماهای مربوط به طراحی / تولید / تست و… گفته میشود . در هنگام عرضه محصول ، استاندارد یک نشان یا علامت است که مشتری با مشاهده آن می فهمد که محصول عرضه شده مطابق با شیوه نامه های اصولی و به صورت علمی طراحی و ساخته شده است .
به استناد ماده 66 مقررات صادرات و واردات یکی از اسنادی که برای ترخیص کالا از گمرکات ایران مورد نیاز می باشد گواهی استاندارد مربوط به کالا می باشد در این مقاله سعی میشود به

طور خلاصه به معرفی استانداردهای که مورد تایید اداره استاندارد و گمرکات ایران  می باشد بپردازیم :

  1. استاندارد های ملی ایران ISIR

در سال ۱۳۰۴ شمسی اولین حرکت مدون در ارتباط با استاندارد و استاندارد نویسی در ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاسها آغاز گردید. در سال ۱۳۳۲ بصورت یک اداره آزمایشگاهی زیر نظر اداره بازرگانی تاسیس گردید که در زمینه کنترل کالاهای وارداتی، صادراتی و تولیدات داخل کشور فعالیت نماید. در سال ۱۳۳۹ قانون " اجازه تاُسیس موسسه استاندارد ایران " در شش ماده به تصویب مجلسین وقت رسید. در این سال ایران رسما به عضویت سازمان بین المللی استاندارد پذیرفته شد.
در سال ۱۳۴۹ قانون مواد الحاقی به قانون موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران شامل هفده ماده و دو تبصره به تصویب مجلسین وقت رسید. در سالهای ۱۳۵۳تا ۱۳۷۱تنها مورد بااهمیت انتقال موسسه استاندارد از وزارت اقتصاد و دارایی به وزارت صنایع و معادن می باشد. در سال ۱۳۷۱ قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران شامل ۳۰ ماده و ۲۲ تبصره ازتصویب مجلس شورای اسلامی گذشت که جایگزین کلیه قوانین و مقررات قبلی موسسه شد و در حال حاضر نیز قانون اصلی این سازمان می باشد. مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تنها سازمانی در ایران است که بر طبق قانون می‌تواند استاندارد رسمی فرآورده‌ها را تعیین و تدوین و اجرای آنها را با کسب موافقت شورایعالی استاندارد اجباری اعلام نماید.

  2- استانداردهای بین المللی

    2-1- CODEX:

از زمانی كه اولین اقدام برای تدوین استانداردهای غذایی در سال 1961 صورت گرفت ، كمیسیون استانداردهایغذایی كدكس كه وظیفه بهبوداستانداردهای غذایی را بر عهده دارد ، توجه جهان را به امنیت و كیفیت مواد غذایی جلب كرد . در خلال سه دهه ، تمامی ابعاد مهم مربوط به حفاظت از سلامت مصرف كننده و رویه منصفانه در تجارت موادغذایی تحت نظارت این كمیسیون قرار گرفته است .

این كمیسیون سطح آگاهی جامعه جهانی نسبت به موضوع سلامت موادغذایی و موارد مرتبط به آن را تا حد بی سابقه ای بالا برده و در نتیجه به تنها مرجع بین المللی برای بهبود استانداردهای غذایی تبدیل شده است .كمیسیون كدكس از طریق ایجاد نقطه تماس بین المللی و برگزاری

گردهمایی به منظور گفتگو و تبادل اطلاعات در زمینه موضوع های مرتبط با مواد غذایی ، نقش بسیار سرنوشت سازو حساس خود را عملی میسازد . همچنین در زمینه مقررات و استانداردهای موادغذایی مقاله های علمی معتبریرا به رشته تحریر در آورده و كمیته های كارشناسی وجلسه های مشاوره بی شماری را تدارك دیده است . همچنیننشست های بین المللی با شركت افراد و سازمانهای بسیاربا تجربه در امر موادغذایی   موضوع های مرتبط با آن راترتیب داده است.

یكی از اهداف اصلی این كمیسیون گردآوری و تهیه استانداردهای غذایی و انتشار آنها در كتاب های استاندارد غذاییاست کمیسیون و نهادهای فرعی ، در صورت ضرورت متعهد به بازنگری استاندارهای كدكس و متون مربوطه هستند تاسازگاری و مطابقت آنها با دانش علمی روز تضمین گردد

   2-2- (IEC (International Electro technical Commission Standards

سازمان IEC در سال 1906 با همت دانشمندان، متخصصان و مجامع الكتروتكنيك كشورهاي مختلف تأسيس شده است.کشور های مختلف جهت :

•  ايجاد هماهنگي جهانی در استانداردهاي ملي خود
•  ایجاد یک مرجع منظم ، قوی و ملی جهت ارزيابي کیفی و کمی محصولات برق والكترونيك
•  یکپارچه سازی روند تولید ، افزایش کیفیت محصولات تولیدی و….

افزایش قابلیت اعتماد به کالاهای  داخلی  و جلوگیری  از  ورود کالاهای  نامرغوب  به بازار و…

از این استاندارد ها در کشور خود استفاده میکنند ، در این بین ممکن است برخی از کشور ها با تغییر این استاندارد ها ، آنها را بومی سازی کنند ( مانند استاندارد های EN که تا 90 درصد مشابه استاندارد های IEC میباشد و در کشور های اروپایی استفاده میشود یا استاندارد INSO ( مخفف Iranian National Standardization Organization ) که تا 99 درصد مشابه با استاندارد های IEC است و در ایران استفاده میشود یا … ) یا برخی از کشور ها آن را قبول نکرده و استاندارد خاص خودشان را ایجادکنند (مانندکشور ژاپن با استاندارد JIS ) .)
همکنون 83 کشور به عنوان عضو رسمی و بیش از 82 کشور به عنوان عضو غیر رسمی از استاندارد های این سازمان استفاده کرده و در پیشبرد اهداف آن مشارکت میکنند :

   2-3-  (ITU ( International Telecommunication Union Logo

اتحاديه بين‎المللي مخابرات از راه دور (ITU) قديمي‎ترين سازمان بين‎الدولي موجود در جهان است. آغازكار اين سازمان سال 1865 ثبت شده است. در حال حاضر 189 كشور و تعدادي از شركتهاي بزرگ عضو ITUهستند. هزينه عضويت در ITU سنگين‎تر از آن است كه اكثر سازمانها و شركتهاي فعال در اينترنت و مراكز ثبت اينترنتي از عهدة پرداخت آن برآيند. ITU از سه بخش تشكيل شده است كه عمدتاً يك بخش آن موسوم به ITU-T در ارتباط با بعضي مسايل اينترنتي قرار مي‎گيرد. وظيفه اين بخش مانند IETF تا حدود زيادي تهيه استاندارد است ولي استانداردهايي كه در حيطة وظايف ITU-T قرار مي‎گيرند اساساً مربوط به لايه‎هاي 1 و 2 (لايه‎هاي فيزيكي يا زيربنايي) هستند و تداخلي با كار IETF در لايه‎هاي 3 و 4 ندارد. با اينحال ITU-T در فعاليتهاي IETF شركت كرده است و با تحت الشعاع قرار گرفتن تلفن سنتي توسط اينترنت، ITU-T سعي كرده است خود را به طور فزاينده‎اي درگير استانداردهاي فني اينترنتي كند.

   2-4- ISO  (International Organization for Standardizations)  

 كه مقر آن در ژنو می باشد, یك سازمان غیر دولتی بین المللی است كه در 24 فوریه سال 1947 تاسیس یافت. این سازمان متشكل از موسسه های ملی استاندارد كردن 130 كشور بزرگ و كوچك, صنعتی و در حال توسعه از كلیه مناطق دنیا می باشد. وظیفه اصلی (ISO) توسعه استاندارد كردن و فعالیت های مرتبط در جهان با نگرشی تسهیل كننده نسبت به تبادلات بین المللی كالاها و خدمات, بهبود همكاری در محدوده علمی, فنی, اطلاعاتی و فعالیت های اقتصادی و حمایت از تولید كننده و مصرف كننده می باشد. سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تدوین استانداردهای فنی و اختیاری را بر عهده دارد. این استانداردها تقریباً شامل كلیه موارد مربوط به تكنولوژی می گردد و نیز كمك به ساخت و عرضه كالاها و خدمات موثرتر, ایمن تر و بهداشتی تر می نماید. استانداردهای (ISO) تجارت و بازرگانی بین كشورها را آسان تر و صحیح تر می كند و به طور كلی از مصرف كنندگان كالاها و خدمات حمایت كرده و زندگی آنها را سهل تر می نماید. به عبارت دیگر اقدامات (ISO) كه منتج به موافقت نامه های بین المللی گشته, نهایتا به صورت استانداردهای بین المللی چاپ می شود.

  3- استانداردهای اروپایی :

استانداردهای کشورهای اروپایی از لحاظ کیفیتی در سطح قابل قبولی قراردارد که لیست این استانداردها به شرح زیر بوده و در ادامه به توضیح چند نمونه از انها اکتفا می نماییم :
BSEN , DINEN ، (BSI) انگليس، (DIN) آلمان ، فرانسه (AFNOR)، (UNI) ايتاليا ،  (NNI) هلند ، اسپانيا((AFNOR،(ON) اتريش ، (IBN) بلژيك ، (IPQ) پرتقال ، (DS) دانمارك ،  (SEE) لوآزامبورگ ، (NSAI) ايرلند ،  (SIS) سوئد ، فنلاند  (SFS)

   3-1-  (BSI  (British Standards Institute

سازمان استاندارد انگلیس از ابتدایی ترین سازمانهایی است که به استانداردسازی پرداخته و با توجه به تفادمت سیستم های اندازه گیری در انگلیس مقدار متفاوتی از دیگر استانداردهای رایج نشان می دهد

   3-2-( DIN    (Ditches Institute fur Norming

این موسسه استاندارد قدیمی از سال ۱۹۱۷ آغاز به کار کرده‌است و استانداردهای آن امروزه در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و با بیش از ۳۰٬۰۰۰ عنوان استاندارد تقریباً تمامی جوانب تکنولوژی را در بر می‌گیرد.

   3-3- AFNOR  

استانداردهای AFNOR  مربوط به کشور فرانسه می باشد و دارای اعتبار مناسبی می باشد .

  4- استانداردهای کشورهای امریکایی

   4-1- ANSI

مؤسسه ملی استاندارد یا ANSI یک موسسه خصوصی غیرانتفاعی است که بر روند ایجاد استانداردهای جامع اختیاری برای محصولات، خدمات، روندها، سیستم‌ها، و کارمندان آمریکا نظارت می‌نماید.

در سال ۱۹۶۶ ASA با تغییر ساختار خود تبدیل به موسسه استانداردهای ایالات متحده آمریکا (USASI) شد. از سال ۱۹۶۹ نام فعلی بکار گرفته شده است. این موسسه همچنین استانداردهای آمریکا را با استانداردهای جهانی تطبیق می‌دهد تا بتوان از آنها بصورت جهانی نیز استفاده نمود. به عنوان مثال استاندارد دوربین‌های عکاسی تضمین می‌کند که فیلم مورد نیاز برای آنها در هر جایی در دنیا در دسترس باشد.

این موسسه اعتبار استانداردهای تولید شده توسط نمایندگان موسسات استانداردسازی، آژانس‌های دولتی، گروه‌های مصرف‌کننده، شرکت‌ها، و ... را تایید می‌کند. این استانداردها تضمین می‌کنند که محصولات دارای عملکرد و ویژگی‌های یکسانی باشد و مصرف‌کنندگان محصولاتی با همان مشخصات استفاده کنند و به همان صورت آزمایش گردند

  ANSI همچنین هماهنگی موسسات تولیدکننده محصولات تایید هویت را با استانداردهای جهانی تضمین می‌نماید.

دفتر مرکزی این موسسه در واشنگتن و دفتر عملیاتی آن در نیویورک است.

   4-2-ASTM  American Society for Testing and Materials

 یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های بین‌المللی توسعه‌دهنده استاندارد است.

استانداردهای گسترده این سازمان که شامل استانداردهای فنی برای مواد، محصولات، سامانه‌ها و خدمات است، بر اساس اجماع (توافق اعضا) به تصویب می‌رسد. این سازمان دارای ۳۰٬۰۰۰ عضو از ۱۲۰ کشور جهان می‌باشد.این سازمان فعالیت رسمی خود را از سال 1898 شروع نموده است

اِی اِس تی اِم بر خلاف سایر موسسه‌های استاندارد، نظیر BSI، DIN و AFNOR سازمانی دولتی نیست. در ایالات متحده آمریکا ،مؤسسه ملی استاندارد آمریکا وظایف یک موسسه استاندارد ملی را بر عهده دارد.

اِی اِس تی اِم دارای بیش از ۱۲٬۰۰۰ استاندارد است که در ۷۷ جلد به صورت سالیانه چاپ و منتشر می‌شود.

   4-3- (ASME (American Society of Mechanical Engineers

انجمن مهندسان مکانیک آمریکا ، یک انجمن علمی مهندسی با تمرکز در زمینه مهندسی مکانیکاست.

این انجمن در سال ۱۸۸۰ برای تدوین استاندارد دیگ های بخار بنیان گذاشته شد. امروزه این موسسه در راستای اهدای کمک مالی، برای توسعه تکنولوژی و توسعه نیروی انسانی به منظور بهبود افزایش کیفیت زندگی بشر فعال می‌باشد. این موسسه یکی از بزرگترین ناشران مجلات علمی و تخصصی می باشد و همه ساله تعداد زیادی همایش تخصصی و حرفه ای در زمینه های مختلف مهندسی مکانیک بر‌گزار می کند. ASME  بیش از ۱۳۰٬۰۰۰ نفر عضو در ۱۵۸ کشور دنیا دارد

انجمن مهندسان مکانیک آمریکا یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌هایی است که به دست به تدوین استاندارد زد. این انجمن بالغ بر ۶۰۰ استاندارد و آیین‌نامه نوشته است، شامل استانداردهایی در زمینه دیگ بخار و مخازن تحت فشار، آسانسورها، اندازه‌گیری جریان سیالات در کانال‌های بسته، جرثقیل‌ها، ابزار دستی و ماشینی.

   4-4- API   American Petroleum Institute

این استاندارد بیشتر مرتبط  با صنایع نفتی می باشد . ریشه تشکیل این سازمان به آغاز جنگ جهانی اول برمی گردد زمانی که کنگره و صنعت نفت و گاز داخلی باهم شروع به همکاری نمودند تا کمک برای جنگ باشد بعد از ان این سازمان شروع به فعالیت در زمینه های پتروشیمی و نفتی نمود هم اکنون استانداردهای مرتبط با نفت و صنایع پتروشیمی این سازمان به عنوان مرجع در خیلی از کشورها استفاده می گردد .

   4-5- ACI 

موسسه بين المللي بتن ACI يكي از معتبرترين مؤسسات علمي در جهان است كه در سال 1904 در آمريكا تاسيس گرديد. اين مؤسسه غير انتفاعي كه در يكصد  و ده سالی که از عمر خود را سپري كرده است با هدف آموزش حرفه اي و مهندسي، تحقيقات علمي، پژوهش و توسعه استانداردهاي طراحي و اجراي سازه هاي بتني و مواد و مصالح مربوطه در سطح جهان فعاليت مي كند.در پرتال سایت های علمی میتوانید در هر لحظه از اولین کد تا آخرین کد از موسسه بین المللی بتن آمریکا(ACI) را تهیه نمائید.

با گذشت زمان موسسه ACI بعلت كوششهاي علمي و آموزشي فراوان و موثر مورد توجه جوامع مهندسي عمران در كشورهاي مختلف جهان قرار گرفت و اين جوامع بر آن شدند تا شاخه اي از اين موسسه را در كشورهاي خود ايجاد نمايند و در آخر اين تلاشها به جايي رسيد كه هم اكنون ACI در جهان 100 شاخه دارد. امروزه موسسه ACI با هدفي فراتر از هدف اوليه به سازماندهي كردن تلاش اعضاء براي ارائه خدمات عمومي غير انتفاعي، جمع آوري و ارائه و انتشار اطلاعات به منظور اصلاح طراحي، توليد، كاربرد و نگهداري از توليدات بتني مي پردازد.

ACI داراي 500 كميته علمي و پژوهشي است كه هر كدام از اين كميته ها به بررسي و تدوين استاندارد در زمينه يكي از موضوعات مرتبط با بتن مي پردازند براي مثال كميته 212 به بررسي و پژوهش پيرامون افزودنيهاي بتن و كميته 515 به بررسي و پژوهش پيرامون روشهاي محافظت از بتن مي پردازد.

منابع :

•  سازمان ملی استاندارد ایران
•  گمرک ایران
•  ویکیپدیا (دانشنامه آزاد )
•  American Society of Mechanical Engineers
•  Ditches Institute fur Norming
•  International Organization for Standardizations  
•  BSI :
•  British Standards Institute
•  American Petroleum Institute

تهیه تنظیم : ایمان جاهدی مقدم - کارشناس مدیریت استاندارد

• بعدی