پروژه مدل اطلاعات گمرکی سازمان جهانی گمرک(WCO)
عباس ثابتی
سازمان جهانی گمرک، یک سازمان مستقل بین المللی است که مأموریت آن بهبود کارایی و اثر بخشی گمرکات است وتنها سازمان جهانی ذیصلاح در امور گمرکی می باشد که در راستای اجرای مأموریت خود:
- ابزارهای بین المللی را برای بکارگیری هماهنگ و یکسان رویه ها و سیستم های کارا و ساده شده گمرکی حاکم بر نقل و انتقال کالاها، مسافران و وسائل نقلیه در طول مرزهای گمرکی ایجاد، حفظ، حمایت و گسترش می دهد.
- تلاشهای اعضا برای همگامی و پیروی از مقرراتشان را از طریق کوشش در جهت به حداکثر رساندن سطح اثر بخشی همکاری اعضا با یکدیگر و با سازمانهای بین المللی با هدف مبارزه با تخلفات گمرکی و سایر تخلفات معاملاتی، تقویت می نماید.
- از طریق گسترش ارتباطات و همکاریهای میان اعضاء و با سایر سازمانهای بین المللی، ترویج درستکاری، توسعه منابع انسانی، شفاف سازی، بهبود مدیریت و روشهای کاری گمرکات و بهره گیری از بهترین شیوه ها، به اعضا در تلاشهایشان برای مواجهه با چالشهای جدید محیط تجاری و تطابق با شرایط در حال تغییر، کمک می نماید.
- بررسی جنبه های فنی سیستمهای گمرکی، همچنین عوامل اقتصادی مربوط به آنها
- اقدام در کسوت یک سازمان بین المللی آشتی دهنده در کلیه مواردی که ممکن است در رابطه با وظایف محول، اختلاف نظرهایی بروز می کند.
پروژه مدل اطلاعات گمرکی سازمان جهانی گمرک بر مبنای اصول اساسی و بهترین شیوه های کاری به شرح ذیل، خواهد بود:
1- مدل سازی فرآیند تجارت
روند کار مدل اطلاعات گمرکی شامل تجزیه و تحلیل و مدل سازی رویه ها و فرآیندهایی است که در کنوانسیون کیوتو آمده است. بر پایه این تحلیل، سناریوهای توصیف تدوین خواهند شد.
2 -استفاده از فن آوری تجارت الکترونیکی و مبادله الکترونیکی اطلاعات
3 -منبع اطلاعات مشترک
الزامات و مقتضیات یکسان و یک شکل اطلاعات، کلید پروژه مدل اطلاعات گمرکی بوده و در ایجاد تسهیلات تجاری از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین دلیل هماهنگ سازی الزامات اطلاعات برای صادرات و واردات، ایجاد تعاریف عمومی و استانداردسازی محتوای اطلاعات و اشکال آن، سنگ بنای اساسی برای مدل اطلاعات گمرکی است .
4-تفکیک الزامات اطلاعات
مدل اطلاعات گمرکات رویه های ساده شده ای را در برمی گیرد که در کنوانسیون بازنگری شده کیوتو نیز آمده است. این امر به ویژه شامل رویه دو مرحله ای واردات می شود که در آن گمرکات کالاها را براساس حداقل اطلاعات لازم برای اعمال کنترل ترخیص می کنند و سایر وظایف اداری همچون دریافت حقوق و عوارض گمرکی و جمع آوری آمار تجاری را براساس اطلاعات تکمیلی که پس از ترخیص کالاها تسلیم گمرک می شود، انجام می دهند.
5 -تعامل یکپارچه
پروژه مدل اطلاعات گمرکی از مفهوم جریان اطلاعات یکپارچه نیز پیروی خواهد کرد، به نحوی که الزامات واردات و صادرات همگن بوده و اظهارنامه های الکترونیکی مربوطه دارای ساختار مشابهی باشند. این امر به بازرگانان امکان می دهد که به طور اقتصادی به تبادل اطلاعات بپردازند و واردکننده را قادر می سازد از اطلاعات صادراتی به عنوان پایه تشریفات وارداتی استفاده نمایند.
مدل اطلاعات گمرکی سازمان جهانی گمرک، گمرکات را قادر می سازد تا بازرگانان را مجاز به ارسال اظهارنامه کامل الکترونیکی کالاها و محموله های – که توسط سازمان جهانی گمرک فراهم شده – نمایند، به شرطی که پیامهای ارسالی حاوی اطلاعات و ارزشهای مورد نیاز گمرکات باشد. گمرکات دریافت کننده این اطلاعات می توانند اطلاعات موردنیازشان را استخراج و اطلاعات اضافی را نادیده بگیرند. این امر به بازرگانان چند ملیتی این امکان را می دهد که هزینه سربار ناشی از ارتباط با گمرکات را در سطوح پائین نگهدارند.
6 -محیط تک پنجره ای
همچنین پروژه مدل اطلاعات گمرکی سازمان جهانی گمرک به منظور ایجاد محیط تک پنجره ای در نظر دارد سایر الزامات و مقررات دولتها را در پروژه بگنجاند. با انجام این عمل بازرگانان قادر خواهند بود تا به مبادله اطلاعات تنها با یک نهاد رسمی، ترجیحأ گمرک، جهت برآوردن الزامات قانونی مربوط به واردات یا صادرات، بپردازند. انجام این کار مستلزم مشارکت سایر مسئولین و نهادهای بین المللی در امور پروژه مدل اطلاعات گمرکی سازمان جهانی گمرک می باشد.
7 -ابتکارات گمرکات گروه 7 (هفت کشور صنعتی)
رؤسای دولتها و حکومتهای هفت کشور صنعتی در اجلاس لیون (1996) و دنور (1997) و وزرای دارائی این کشورها در بیرمنگام (1998) و سمینار سران در اوکیناوا - کیوشو (2000) توافق کردند که الزامات اطلاعات گمرکی کشورهای گروه هفت را ساده و یک شکل نموده و شکل و قالبی (فرمتی) را که با هدف تسهیل تجارت بین المللی و کاهش هزینه های دولتها و عملیات تجاری و رشد اقتصادی، در ارسال الکترونیکی گزارشات به کار می رود را استاندارد نمایند. کشورهای گروه هفت در خصوص زمانبندی برنامه اجرایی تا سال 2005 ، در مورد یکسان سازی قالبهای الکترونیکی توافق کردند. برخی از این کشورها مصمم شدند که مدل اولیه را در سال 2001 به اجرا گذارند.
8 -مشارکت تجاری
پروژه مدل اطلاعات گمرکی سازمان جهانی تجارت کمک بسیار مهمی برای تسهیلات تجارت جهانی خواهد بود. از این رو، برای موفقیت این پروژه اهمیت دارد که بخشهای گوناگون تجاری دست اندرکار در تجارت بین المللی مشارکتی فراگیر داشته باشند. (دفتر همکاریهای بین الملل، 1383)
9 -راه پیش رو
کارشناسان گمرکات کشورهای گروه هفت در حال بررسی راهکارهای مدیریت بلند مدت خدمات خود هستند و سازمان جهانی گمرک را به مثابه نهادی مناسب میان دولتها تلقی می کنند که سبب ارتقاء استاندارد عملیاتی آنها و یافتن اعتبار بین المللی می گردد.
10- توسعه منابع انسانی
خدمات توسعه منابع انسانی به سازمان جهانی گمرک در انجام مأموریت خود و کسب اهدافش -از طریق هماهنگ کردن کمکهای فنی ارائه شده توسط هیأت مدیره های گوناگون فرعی- می رساند. خدمات توسعه منابع انسانی، برنامه های آموزشی و کمکهای فنی کیفی را با هدف بهبود مدیریت منابع انسانی و توسعه ظرفیتهای گمرکات عضو طراحی می کند.
مأموریتهای تحت هدایت سازمان جهانی گمرک ابزار با ارزشی برای بهبود مهارتهای کارمندان گمرکات فراهم می کند. این امر گمرکات را قادر می سازد تا از عهده مشکلات عملیاتی و فنی که به هنگام اجرای استراتژی های جدید در پاسخ به چالشهای محیط بین المللی به وجود می آید، برآیند.
مساعدتها عمومأ در غالب هیأتهای تخصصی، دوره های آموزشی، کارگاه ها یا حتی سمینارها در سطوح ملی یا منطقه ای سازماندهی می شوند. طرح مأموریتهای سالانه براساس نیازهای اعضا و اولویتهایی که شورا تعیین می کند، ترتیب داده می شود .
خدمات توسعه منابع انسانی دوره های تحصیلی را سازمان می دهد که در آن مستخدمین جوان گمرکی تحقیق در یکی از حیطه های مهم گمرکی از جمله فعالیتهای دبیرخانه ای، حرفه ای و شغلی در گمرکات برای اعضا فراهم کرده است. این کارگاه ها ی آموزشی در جهت نیازهای خاص گمرکات طراحی شده و فنون خاص خود ارزیابی را برای گمرکات فراهم می کند. در پایان کارگاهها، هر یک از شرکت کننده ها ”طرح عملی درستکاری ملی“ را تهیه می کنند. در حال حاضر امور مرتبط با درستکاری سازمان جهانی گمرک بر توسعه مکانیسمی برای درستکاری گمرکات منطقه ای و سیستم نظارتی تمرکز دارد. هدف این اقدامات کمک به گمرکات برای برآوردن مجموعه ای از حداقل معیارهایی که تحت رهنمودهای سازمان جهانی گمرک تعیین شده، می باشد. همچنین همکاری با بخش خصوصی (اتاق بازرگانی بین المللی) و سایرسازمانهای بین المللی همچون سازمان همکاری اقتصاد و توسعه و سازمان شفاف سازی بین المللی، شیوه ای دیگر برای تقویت اقدامات دبیرخانه سازمان در زمینه درستکاری می باشد.
11 -درستکاری
بسیاری از گامهایی که می توان در اصلاح دولت به منظور کاهش فساد برداشت، همان گامهایی است که برای اصلاح دولت به منظور افزایش کارایی آن برداشته می شود. یعنی افزایش کارایی دولت منجر به کاهش فساد می گردد. آقای ال گور، معاون رئیس جمهور ایالات متحده، در اولین اجلاس جهانی مبارزه با فساد در 24 فوریه سال 1999، بیان داشت: "گمرکات در تلاش هستند تا علیرغم روند شتابنده جهانی شدن و پیچیدگی درحال افزایش تجارت بین الملل، کارآئی خود را افزایش می دهند. درستکاری، شرط مهمی برای کارکرد مناسب گمرکات است. اصلاحات در گمرکات تنها به شرطی مفید واقع می شود که همراه با راهبردهای کارا در ارتباط با درستکاری وتعهد به اجرای آن باشد."
"اعلامیه آروشا" مورخ 7 جولای 1993، که در هشتاد و یکمین و هشتاد و دومین اجلاس شورا تصویب گردید ، خواست و اراده سازمان جهانی گمرک را جهت تشویق اعضای خود به قبول قوانین حاکم بر درستکاری واجرای مؤثر آنها نشان داد. دبیرخانه سازمان جهانی گمرک اسناد کاری را برای ارزیابی اثر بخشی گمرکات فراهم می آورد و درهمین رابطه مرکز مستند سازی درستکاری گمرکات را در سال 2001 تأسیس کرده است.
خدمات توسعه منابع انسانی مجموعه اقداماتی را با هدف بهبود معیارهای درستکاری در گمرکات به اجرا درمی آورد و تبادل اطلاعات وتجربیات بین اعضا را تسهیل و گسترش می دهد. نهایتأ خدمات توسعه منابع انسانی، مرکز تخصصی دیبرخانه برای تجزیه و تحلیل نیازهای آموزشی، طراحی وتدوین برنامه های آموزشی وانتخاب طراحی رسانه های آموزشی بر پایه فن آوریهای جدید اطلاعاتی می باشد.
